landschapsfoto Hof Zevenbergen

Hilly in Hof Zevenbergen: verslag van een 3-daagse retraite als kasteeldame

Dit verslag gaat over het verjaardagsgeschenk dat ik van mezelf in 2019 kreeg. Geen materieel maar een doe-cadeau. Allez, die term dekt de lading eigenlijk niet. Veel ben ik niet uit mijn kamer geweest. Het waren een paar dagen van bezinning: ik en mijn schrijfsels, lekker ingekapseld in het sfeervolle Hof Zevenbergen in Ranst. Een Huis van Menswording met een unieke geschiedenis (écht!). Waar de zachte vrouwelijke energie door de gebouwen suist en de harten van de cursisten verwarmt. Een bezinningsplek. En dus sowieso een zinnig levensmiddel in deze tijden van sneller en meer.

Hier zou je op bezinning kunnen gaan

“Innerlijke stilte is heel moeilijk te bereiken, maar we moeten er wel naar streven.” (Moeder Teresa) En dus slaat ondergetekende in het najaar van 2019 aan het googelen naar stilteplekken in Vlaanderen mét overnachtingsfaciliteiten. Er springen best wel wat opties in beeld, als je even ‘weg van de wereld’ en dichter bij jezelf wil zijn. Zo zijn de abdij van AverbodeHet Rustpunt in Gent of de Trappistinnen in Brecht volgens mij best valabele opties.

Maar de mooiste en zelfs adellijke stilteplek is Hof Zevenbergen in Ranst

Ja, nee, objectief gezien kan ik niet zeggen ‘de mooiste’. Ik heb ze niet allemaal bezocht. Maar toch, Hof Zevenbergen is een unieke plaats, waar ruimte is voor christelijke én andere vormen van spiritualiteit. Zelfs voor niets doen. In groep of alleen. De sereniteit die je hier nu vindt, staat in schril contrast met de zeven eeuwen aan adellijke liederlijkheid die zich op dit domein afspeelde. En die einde 19e eeuw uitdoofde. De katalysator voor de huidige, levensbeschouwelijke invulling van het kasteel was Valentine De Gilman (1858-1945), een edelvrouw die buiten de lijntjes durfde te kleuren.

Links: 17e eeuwse gravure van het kasteel (Franz Ertinger). Rechts: klederdracht van de adel

Girl power 1 – Na een moeilijk leven schenkt jonkvrouw Valentine De Gilman het kasteeldomein aan de zusters van Duffel

Rond haar twintigste levensjaar besluit jonkvrouw Valentine dat ‘sois belle et tais-toi’ niet aan haar besteed is. Moeizaam schudt ze het adellijke keurslijf van zich af. Niet alleen voelt ze een groot verdriet, wanneer ze zich vragen stelt bij het barbaarse machtsmisbruik van haar broers ten aanzien van de arme boerendochters. Ze besluit om haar leven zelf in handen te nemen en haar hart te volgen.

Wanneer ze haar ouders over haar relatie met kunstschilder Jozef Van den Bergh inlicht, en later ongehuwd zwanger geraakt, is de schande voor de familie compleet. Valentine wordt uit het kasteel verdreven en verliest haar adellijke titel. Er volgen moeilijke tijden met een harteloze familie en veel geldzorgen. Maar er is ook een lichtpuntje: de ondersteuning die Valentine van de zusters van Duffel ontvangt.

Wanneer blijkt dat Valentine de laatste overlevende van de familie is, neemt ze uit dankbaarheid voor hun hulp de zusters in haar testament op: na 1945 wordt het Convent van Bethlehem de nieuwe eigenaar van Hof Zevenbergen in Ranst.

Valentina De Gilman Gaston Van den Berghe
Links: The life and age of woman (1849): een Amerikaanse illustratie die aangeeft waar de vrouw moest zijn. Zeker niet in de wijde wereld, maar thuis als partner en als moeder. Rechts: Valentine De Gilman met haar zoon Gaston Van den Bergh

Wat kunnen we hieruit leren?

Persoonlijk vind ik het merkwaardig dat in een gezin met 14 kinderen uitgerekend de verketterde dochter de laatste overlevende is. En dat zij notabene als enige een erfgenaam op de wereld zet. Het is alsof het zo moet zijn. Blijf je hart volgen, doorsta de hobbels op je pad, en uiteindelijk zal je aan het langste eind trekken. En haar familie? Wanneer zij doorhebben dat enkel Valentine kinderen heeft, laten ze haar weer op het kasteeldomein toe. Ze hebben immers geen andere keuze. Of het van harte is, en deze mensen ook hun les geleerd hebben, dat zullen we nooit weten.

Girl power 2 - vier zusters bouwen eigenhandig een bezinningscentrum uit

Het kasteeldomein dat de zusters van het Convent van Bethlehem in handen krijgen, omvat bossen, een Lourdesgrot, de ruïne van het kasteel dat in 1914 verwoest werd en een paar bijgebouwen. In 1977 krijgt algemeen overste zuster Emmanuël een ingeving: “Op deze plaats midden in het groen moet een vormingshuis voor zusters en een plek voor bezinning komen.”

4 zusters uit de kloostergemeenschap moeten deze klus gaan klaren. Het feit dat ze carte blanche krijgen, sterkt hun vertrouwen. Zuster Simonne is maatschappelijk assistente en krijgt de leiding. Zuster Katrien wordt verantwoordelijk voor de keuken. Met haar ervaring in de grootkeuken van het ziekenhuis en klooster is de ommezwaai van 3000 naar een 20-tal maaltijden wel een grote schok. Zuster Mieke en zuster Ida staan in voor het onthaal en het personeel. In 1991 wordt er op de oude fundamenten een nieuw kasteel neergepoot. Het bezinningshuis ‘met een open poort’ wordt steeds populairder, en zuster Katrien hoor je niet meer klagen over te weinig werk.

viering 40 jaar Hof Zevenbergen
September 2017: viering van 40 jaar Hof Zevenbergen. V.l.n.r. de bezielers zusters Mieke, Katrien, Simonne en Ida
Convent van Bethlehem logo
Logo van het Convent van Bethlehem
Februari 2020: afscheid van Hof Zevenbergen. V.l.n.r. zusters Simonne, Ida, Katrien en zuster Mieke († 7/5/2020)

Girl power 3 - De zusters geven de fakkel aan de volgende vrouw door

De tijd schrijdt verder en dag in dag uit vervullen de zusters hun gelofte van dienstbaarheid voor de mensen. Elke (be)zoeker krijgt van hen een vriendelijk woord, een warme maaltijd of een dak boven het hoofd. Het maakt me des te dankbaarder dat ik hiervan in hun laatste seizoen op het Hof nog getuige mocht zijn. Want aan alle mooie liedjes komt een einde. In 2020, meer dan 40 jaar na de oprichting van Hof Zevenbergen, moeten de drie musketiers afscheid nemen van de parochie in Ranst. De zusters Katrien (94), Simonne (86) en Ida (77) volgen zuster Mieke definitief terug naar Duffel.

Ze geven de fakkel aan de volgende vrouw door. Namelijk aan Leen Bollen, sinds 2007 directeur van de vzw Hof Zevenbergen, en al jaren woonachtig op het domein. De vzw neemt op het moment van overdracht al 5 jaar het beheer en de werking grotendeels voor haar rekening. Bijgestaan door een schare aan vrijwilligers en op dit moment ook zuster Hilde.

Mijn eigen dagen op Hof Zevenbergen

Het is hier, in dit huis met die rijke geschiedenis van sterke vrouwen, dat ik in het najaar van 2019 een paar dagen alleen doorbreng. Niet om aan cursussen deel te nemen. Niet om van mijn smartphone af te kicken (die heb ik namelijk niet). Ik moet hier niets van mezelf. Behalve structuur krijgen in de schrijfsels die ik de afgelopen paar jaar bij elkaar pende. En verder het genieten van de stilte. En van het hier aanwezig zijn. Nothing fancy.

Ik ga op reis en ik neem mee...

Aanvankelijk is thuis niet iedereen er even onverdeeld blij mee dat ik uit het beeld verdwijn. Maar na wat boze blikken en een pruillip keert de volgende dag het tij: “Neem deze gouden knuffel maar mee mama, dan weet ik zeker dat je terugkomt. En ook deze tekening van sinterklaas, dan krijg je Sintkracht.”  Het is precies wat ik nodig heb. Maar wat nog meer? Ik heb niet nagevraagd of ik ter plaatse tussendoor kan drinken of snacken. Heb nog geen idee hoe spartaans het eraan toegaat… Later zal blijken dat mijn controledrang overbodig was. De verwennerijen zijn talrijk en mijn survival kit blijft onaangeroerd…

toegangsweg Hof Zevenbergen Ranst
Gouden knuffel & Sintkracht 💛

Welkom in de - bing bong - torenkamer

Voorzichtig balancerend met een laptop op mijn bagagedrager trap ik de 10 kilometer over glibberige herfstbladeren af. Hoe dichter ik bij mijn bestemming kom, hoe vrediger de omgeving oogt. Tot ik me in een tijdloze oase waan. Een rustpunt. Al van voor ik de poort binnenrijd, voel ik dat ik hier graag zal zijn.

Leen staat klaar om me te verwelkomen: “Er is onverwacht niets meer vrij in het kasteel, dus heb ik een rustige kamer in het bijgebouw voor je klaargemaakt.” Met elke stap die we door de lange, donkere gang zetten, neemt mijn enthousiasme af. Tijdens de rondleiding in het kasteel zelf vraag ik dan ook aarzelend of er hier écht niets meer vrij is. Zuster Simonne, reservatieoverzicht in de hand, wordt erbij gehaald: “Alleen de torenkamer nog, maar daar hoor je elk half uur en op het uur de klokken luiden. Veel mensen houden daar niet van.”

We spreken af dat ik een optreden van de klokken bijwoon, en dan de balans opmaak. Ach… valt best mee, toch? Ik moet er gewoon voor zorgen dat ik voor 7 uur ’s morgens uit bed ben, en tot 21 uur in de bijkamer werk. Anders riskeer ik een welluidende hartaanval. Kortom, ik blijf.

klokkentoren Hof Zevenbergen
Klik op het filmpje hiernaast om vanuit mijn kamer mee te luisteren naar het klokkengelui voor het avondgebed

De aantrekkingskracht van de Lourdesgrot

Wanneer ik de eerste dag wat uit mijn torenvenster zit te staren, zie ik welke aantrekkingskracht de Lourdesgrot net buiten de poorten uitoefent. Godzijdank heeft Gaston, de zoon van Valentine, deze in 1952 net voor zijn dood laten optrekken. Van ’s morgens tot ’s avonds staat er een fiets, stopt er een wandelaar of spreekt er een koppeltje na schooltijd af. Elke avond zie ik dezelfde twee oudere dames zich uit een vlakbij geparkeerde auto wringen. Bidden ze voor zieke medemensen, of maken ze een praatje met Maria? Ook voor mij is het een dagelijks ritueel. Na het ontbijt wandel ik recht ik in de armen van moeder Maria. Een warm begin van elke dag.

Lourdesgrot Hof Zevenbergen
kaars aansteken mariagrot Hof Zevenbergen

Eten zoals thuis

De enige plek waar ik met mensen communiceer, is aan de eettafel. De eerste dag is dat met de Nederlandse Monique. Zij geeft hier vanaf vanavond aan 13 deelnemers yoga en zenmeditatie. Via de zenmeditatie van ‘broeder Jeroen’ leerde ze deze plek kennen. Terwijl we een eindje weg praten, brengt een zuster de veggie hamburgers binnen. Elke maaltijd, ook de dagen daarna, is prima verzorgd en vegetarisch, zoals gevraagd. En, zoals thuis, met de kommen op tafel. Ook de vieruurtjes geven een thuisgevoel. Ze doen me denken aan mijn examentijd in de middelbare school. Even wegstappen van het studiemateriaal voor een pauze met koffie en een snoeperij die moeder klaargelegd had. Ja, ik voel me hier zeker in de watten gelegd.

Vieruurtje
Back to work
Focus

Spiegelende tafelgenoten

’s Avonds voegt Monique zich bij haar cursisten en krijg ik twee nieuwe mensen aan mijn tafel. Zij komen hier al voor de vierde keer. De vrouw komt hier meditatief boogschieten, een workshop die ook ik eerder volgde. Ze praat honderduit over al haar uiteenlopende plannen. Tot haar man haar onderbreekt: “Je hebt veel interesses, maar springt altijd van de hak op de tak, zonder iets af te werken.” Terwijl ze bevestigt en weerlegt, denk ik: “Hm, houdt hij mij hier nu onbewust ook een spiegel voor?” Ik weet dat dit weer zo’n moment is dat ik moet opletten om me niet in hun relaas te verliezen. En gefocust te blijven op mijn eigen pad. Want dit is één van mijn valkuilen: menselijke verhalen boeien mij dermate, dat ik aan het uitpluizen sla, en niet meer ophoud.

Dansen met wantsen

Ondertussen ben ik heel tevreden met de torenkamer die mij toegewezen is. Eigenlijk is dit meer een studio. Eigen badkamer én een bijkamer. In die laatste staat een tafel waaraan ik schrijf en het buitenleven observeer. Wanneer de kust veilig (en stil) is, dus tussen 21u en 7u, verplaats ik me naar mijn échte torenkamer. Terwijl ik er de eerste avond binnenstap, brengen een paar wantsen mij aan het schrikken. Ze vliegen van de ene naar de andere kant van de kamer. En weer terug. Ik moet voorzichtig oversteken om een botsing te vermijden. Eerst zie ik er één, dan twee, uiteindelijk wel zes. Vermorzelen wil ik ze niet, maar probeer die beestjes maar eens naar buiten te lokken… Na heel wat onderhandelingen lukt het me. Een uitdaging waarvan ik op de duur rijmerig word…

slaapkamer torenkamer

Bedrijvigheid op het binnenplein

Van aan mijn schrijftafeltje kijk ik uit op de toegangspoort en het binnenplein. Elke dag sta ik ervan te kijken hoe bedrijvig het hier is. Leveranciers die zich met centimeterwerk voorbij de poort manoeuvreren. Cursisten die voor de les Hebreeuws toekomen en elkaar hartelijk begroeten. Moeders die met hun baby het groen opzoeken. Leen die alles loopt te regelen. De zusters die met kleine, snelle passen over het binnenplein benen. De eenden die zich onder de kasteelbrug verschansen, maar zichzelf met hun luide gesnater verraden. Vrijwillige mannen die rond het kasteel planten snoeien. Ik hoor hierboven geen stemmen (haha), maar zie dat daar beneden alles in een organische flow verloopt.

Het gastenboek van God

Voor ik het weet, zitten mijn 3 dagen van schrijven en (naar binnen en buiten) kijken erop. Met een zachte klik draai ik mijn kamerdeur op slot. Nog één keer ga ik langs de kapel, waar ik in het gastenboek van God mijn wens voor de toekomst neerschrijf.

Het klinkt misschien raar, maar ik heb mij hier geamuseerd. Ja, natuurlijk had ik graag een goddelijk inzicht gekregen. Maar je krijgt maar waar je klaar voor bent. Orde in mijn schrijfsels brengen, dat is gelukt. En nu maar hopen dat ik wat van de vrouwenkracht van Valentine en de zusters met mij meedraag.
Tot een volgende keer… tingeling torenkamer!

Hilly – 11/2019

2 reacties op “Hof Zevenbergen – Verslag 3-daagse retraite als kasteeldame”

  1. Dit verslag staat allicht reeds enkele jaren op het internet, maar ik heb het vandaag pas ontdekt en gelezen. Een boeiende reportage, en waarheidsgetrouw (durf ik zeggen omdat ik zo dicht bij Zevenbergen woon en het erg goed ken) ! Felicitaties daarvoor.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.